31 Yıllık Web Tarihi [1.Bölüm / 1990–1994]

Yazmanın cazibesi ile tüm zihnimi ele geçirdiği andan itibaren yazmayı en çok istediğim konu. Tataaa ! Tamı tamına 31 yıllık web tarihi. Açıkcası tarih merakımın web e olan tutkumla harmanlandığı duygusal bir bruh anı neticesinde oldukça ufuk açıcı kronolojik bir web tarihi özeti yazma fikrim birden kamçılandı diyebiliriz.Bu andan itibaren sohbet tadında ilerleyen konu akışının içerisinde hep birlikte sürükleneceğimizden emin olabilirsiniz.Girizgahı fazla unutmadan alkışlar eşliğinde tamı tamına 31 yıllık görkemli web tarihine giriş yapalım o halde.

Web’in doğumuna gelmeden önce günümüz televizyon dizilerine de bir atıf yaparak Web’in doğduğu evi inceleyerek başlayalım.Web’in doğduğu ev olan Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi veya Fransızca adı olan Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire’in kısaltmasıyla CERN, İsviçre ve Fransa sınırında yer alan, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarını yöneten araştırma kuruluşudur.Bu andan itibaren kendisinde CERN olarak bahsetmeye devam edeceğiz.Web in evini öğrendik peki ya gerçekten doğduğu ev kaderi miydi? Cevabımız evet. Kesinlikle doğduğu ev kaderiydi.Web in doğumunda büyük katkıları olan ve soy ağacının tamamlanmasında büyük katkılar sağlayan Web’in babası Tim Berners Lee yada tam adı ile Sör Timothy John Berners-Lee den de biraz bahsetmezsek kesinlikle ayıp etmiş oluruz.Web in mucidi ve babası olan Tim Berners Lee Londra doğumlu İngiliz bir mühendis ve Bilgisayar Bilimleri profesörüdür.Web in olduğu kadar web ateşi yüreğine düşmüş her birimizin babası olan bu önemli kişiliği biraz daha yakından tanımaya ne dersiniz peki ? Evet seslerini duyar gibiyim. Dünyayı değiştiren bu müstesna bilim insanı, 8 Haziran 1955’te Londra‘da iki matematikçinin çocuğu olarak dünyaya gelir. Anne ve babası ilk bilgisayarlardan biri olan Mark I’in üretiminde yer almıştır.Bakın nasıl da kader ağlarını örüyor. Tim büyür, fizik okumak üzere Oxford Üniversitesi’ne başlar. Bu yıllarda “hackerlık” yaptığı için okuldaki bilgisayarları kullanması yasaklanır. O da eski bir televizyonun parçalarını kullanarak kendisine yeni bir bilgisayar yapar.Daha bu anlarda büyük buluşlara imza atacağı bellidir.

Tim, Oxford Üniversitesi’nden 1976 yılında mezun olur. Mezuniyetten sonra çeşitli şirketlerde çalışır . Haziran 1980'den Aralık 1980 e kadar Cenevre’de bulunan CERN’de yazılım mühendisi danışmanı sıfatıyla geçici olarak çalışmaya başlar. Tim, CERN’deyken birlikte çalıştığı, dünyanın dört bir tarafından gelen çok sayıda araştırmacının birbirleriyle olan bağlantılarını ve proje bilgilerini hatırlamakta zorlanmaya başlamış. Tabi hemen çarklar çalışmaya başlamış.Kim derdi ki web bu sebeple doğacak. Fakat doğmuş işte 😊Tüm bu bilgileri içeren ‘Enquire’ adında bir program yazmış.Ki bu program (www) nin yavrusudur.Çıktı mı ortaya hyper text kavramı. Türkçe mealiyle Hiper Metin neymiş bide ona bakalım. Bu muhterem “bilgisayar ekranı ya da diğer elektronik cihazlarda gösterilen ve sadece yazıdan ibaret olmayan gelişmiş özelliklere sahip belgelerdir.” ” Hipermetinler diğer metin ve kaynaklara hiperbağlantılar ile referans gösterebillir, standart metinlerden (İngilizce text) farklı olarak imaj, fotoğraf, video, tablo, matematik formülleri vs. içerik sunabilirler.” ([Ç]Alıntı 😊)

Bu bilgiyide hafızamızın ücra köşelerine attığımıza göre hikayemize geri dönelim. Her biri birbirine bağlı kişi ve proje bilgileri artık akıllarda değil, bu programın sağladığı yedek hafızada tutulmaya başlanmış. 80 yılının sonlarına doğru Tim CERN den ayrılarak John Poole’s Image Computer System firmasında çalışmaya başlar.Burada 3 yıl teknik bölüm yöneticiliği yapar bu arada Bilgisayar Ağları konusunda epey bilgiye vakıf olur.Sonra ani kararla 1984 de CERN e geri döner. 1984 yılında tam kadrolu yazılım mühendisliği danışmanı olur. Hemen buraya bir sosyal mesaj eklemek istiyorum.Koca web in babası bile kadro için kaç yıl beklemiş artık mezun olur olmaz CEO olmayı beklemeseniz mi 😊 Neyyyse konumuza geri dönelim. Velhasılı bizim kadrosunu da kapmış köşesini tutmuş Tim havaya girdi bir kere durur mu? Durmaz. Asıl başarmak istediği, dünya genelinde herkesin erişebileceği bir bilgi paylaşım alanı oluşturmakmış çünkü. Merkezdeki tüm araştırmacıların her türlü doküman ve bilgiye kolayca internet üzerinden ulaşabilmesini istiyormuş çünkü.Bilirsiniz ah bu tembellik kimlere ne buluşlar icatlar yaptırmadı. Hedefine ulaşması tamı tamına 5 yıl sürmüş. 1989'da CERN, Avrupa’nın en büyük internet düğümüne sahip olduğundan Tim Berners-Lee, hiper metine internet ile katılma fırsatı bulmuş.Şimdi biraz toplayalım Hyper Text cepte , Bilgisayar Ağları ve Protokolleri cepte .Peki ne eksik ? Tadaaaaa ! World Wide Web. Tim hyper text fikrini TCP protokolü ve DNS sistemi ile birleştirerek World Wide Web’in doğmasını sağladı.

Web in ana rahmine ilk düştüğü nokta neydi diye sorarsanız kesinlikle HTTP protokolü derim. “HTTP, World Wide Web için veri iletişiminin temelidir; burada köprü metni belgeleri, örneğin bir fare tıklamasıyla veya bir web tarayıcısında ekrana dokunarak kullanıcının kolayca erişebileceği diğer kaynaklara köprüler içerir. “([Ç]Alıntı 😊)

Bu arada bunlar olurken Hyper Text kavramını öteye taşıyan Tim Hyper Text Markup Language yani HTML i de buldu.Fakat henüz daha yaygın değildi.Özetle Tim Berners Lee HTTP protokolü , HTML ve arkasından WWW yi kurmuştu bile.

1990 Yılına geldiğimizde aslında Web için en önemli temellerin atıldığını görmeye başlıyoruz. Ama bunlar arasında benim için en en en önemli olanı en başta geliyor.19 Şubat 1990 yılında Adobe’ 1989 da tanıtımını yaptığı amiral gemisi Photoshop un ilk kararlı sürümü olan Adobe Photoshop 1.0 piyasaya çıkıyor. Adobe Inc.’nin o zamanlar sadece Machintosh platformu için ürettiği Photoshop; kuşkusuz günümüz bilgisayar dünyasının en kuvvetli yazılımlarındandır.Bunu da hepimiz çok iyi biliriz.Fakat o zamanlar çalışması için (Mac System 6.0.3) , en az 2 MB RAM ve 8 MHz işlemci gerekiyordu.

1990 yılında görsel tasarım gelişe dursun çok daha büyük bir buluş geldi .

Yine 1990 yılında henüz daha bir browserımız olmasada Alan Emetage, Bill Heelan ve Peter Deutsch adlı McGill Üniversitesi öğrencileri tarafından geliştirilmiş bir Arama Motorumuz vardı artık.Üç üniversite öğrencisi Archie adlı bir arama motoru ortaya çıkardı. Arama motoru, genel FTP sunucularında depolanan dosyaları indeksleyerek kullanıcılarının İnternet’teki belirli dosyaları bulmasını ve indirmesini sağladı. Adını arşiv kelimesinden alıyordu fakat V harfi olmadan. Archie genellikle dünyanın ilk internet arama motoru olarak kabul edilir. Fakat pek uzun ömürlü olamamıştır.1990 ların sonunda tarihin tozlu raflarında yerini almıştır.

Bu arada Tim durur mu? Durmaz tabi.1990 yılında Tim Berners-Lee, WorldWideWeb adlı dünyanın ilk web tarayıcısını yarattı. Daha sonra tarayıcı, World Wide Web (WWW) ile karıştırılmaması için Nexus olarak yeniden adlandırıldı.Tarayıcı aynı zamanda web sayfalarını düzenlemek için basit bir WYSIWYG (What You See Is What You Get) editörüydü. Program Pascal ile yazılmıştı ve sadece CERN’in kendine has işletim sistemi olan NeXTStep üzerinde çalışıyordu. Programın iyi bir fikir olduğu düşünülse bile çok az kişi kullanabildi. Bide üstüne bir süre sonra program diski kaybolmasın mı? Vah Tim in başına gelenlere! Yatırımların da kesilmesiyle işler iyice sarpa sardı.Bu şekilde bizim web işleri kısa bir süre rafa kalkmış oldu.

1991 yılında “World Wide Web” projesi tekrar şaha kalktı.Tim ,1991'de WWW’nun bir açıklamasını alt.hypertext grubunda yayınladı. Asistanı Jean-François Groff ile beraber yayınladığı kod kütüphanesi libWWW ise katılımcıların kendi tarayıcılarını oluşturmasına izin veriyordu.Tam da bu olaydan sonra patlamış mısır gibi her yerden yeni tarayıcılar fırlamaya başladı.Herkes kendi tarayıcısını yazmaya başladı.

Kaliforniya’daki Bilgisayar Tarihi Müzesi’nde proje notunda şu sözler yer alıyor: “18 ay içinde çıkan yarım düzineden fazla tarayıcı, fon kıtlığı yaşayan Web projesini kurtardı ve Web geliştiricisi topluluğunu meydana getirdi.” İlk bilinen tarayıcılardan bir tanesi Marc Andreesen ve Eric Bina tarafından meydana getirilen Mosaic idi.

Tim Berners-Lee, Henrik Frystyk Nielsen ve Nicola Pellow’dan oluşan bir ekip, Line Mode Browser (Libwww Line Mode Browser) adlı basit bir tarayıcı tasarladı. Bu, World Wide Web için şimdiye kadar yapılmış ikinci tarayıcıydı.UNIX ve Ms-DOS ağlarında çalışabilen bir tarayıcıydı.

Ardından Erwise geldi. Yazılım, 1991'de iki Finlandiyalı üniversite öğrencisi tarafından yazılmış, 1992'de yayınlanmıştı. Erwise, grafiksel arayüz sunan ilk tarayıcı olarak kabul ediliyor. Tarayıcı, sayfa içindeki kelimeleri de arayabiliyordu.

ViolaWWW, 1992'de yayınlanmıştı. Eski Mac yazılımı HyperCard’dan esinlenen ViolaWWW, Unix tablanı Viola programlama/kodlama dilinde yazılmıştı. En önemli özelliklerinden bir tanesi, geliştiricinin sayfaya kod ve “applet” eklemesine izin vermesiydi.

SLAC fizikçisi Tony Johnson tarafından 1992'de yazılan Midas, Stanford fizik topluluğuna yönelik grafiksel bir tarayıcıydı. Midas kullanıcıları, postcript belgelerini görüntüleyebiliyor, kağıda çizilmiş formülleri düzgün bir şekilde tekrar meydana getirebildiği için fizikçiler tarafından tercih ediliyordu.Bu arada CERN ortakları Pellow ve Rober Cailliau ise Macintosh için ilk web tarayısıcı Samba’yı yayınladılar.

Bu arada Mosaic de geldi . Tarihçiler Mosaic’in Viola ve Midas’a dayandığını ve CERN kod kütüphanesini kullandığını söylüyor: “Ancak diğerlerinin aksine, Mosaic güvenilirdi, amatörler tarafından yüklenebiliyordu ve kısa zamanda renkli grafikleri farklı pencereler yerine web sayfalarının içerisine ekledi.” Tarihçi Gillies ve Cailliau, Mozaic’in Web’in 1993'deki patlayıcı büyümesini ateşlediğini söylüyorlar. Ancak Mosaic, önceki tarayıcılar olmaksızın ve NCSA’nın en iyi UNIX makineleriyle donanmış Illinois Ünivesitesi ofisleri olmaksızın geliştirilemezdi.Mosaic, video klipleri, sesler, formlar, yer imleri, geçmiş dosyaları gibi birçok yeni özellik sunuyordu. Gillies ve Cailliau, en ilginç olanının ise önceki X-tarayıcıların tersine, Mosaic’in tek dosyaya sığması olduğunu söylüyorlar. Mosaic’in belki de en önemli özelliği ise, platformlar arası bir tarayıcı olmasıydı.

Tarayıcılar kendi kendine gelişe dursun biz tekrar 1991 senesine dönelim. 1991 senesinde bizi en derinden etkileyen olaylar oldu. Önce Tim URL sistemini buldu.Daha sonra World Wide Web (WWW) yaratıcısı Tim Berners-Lee, dünyanın ilk web sitesini http://info.cern.ch/hypertext/WWW/TheProject.html adresinde başlattı. Ne yazık ki, orijinal web sitesi bugüne kadar korunamadı ve bağlantı sadece 1992 kopyasını göstermektedir.

1991 Ekim ayına geldiğimizde internetin babası Tim Berners-Lee, HTML Etiketleri başlıklı bir belge yayınladı. Belge ilk 18 HTML etiketinin açıklamasını içeriyordu.İlk etiketler ise şunlardı:<title>, <nextid>, <a>, <isindex>, <plaintext>, <listing>, <p>, <h1>…<h6>, <address >, <hp1>, <hp2>…, <dl>, <dt>, <dd>, <ul>, <li>,<menu> ve <dir>. HTML dilinin ilk versiyonunun tasarımı, SGML evrensel biçimlendirme dilinden etkilenmişti.

1991 yılı kasım ayına gelintiğinde HTTP v0.9 duyuruldu.Köprü Metni Aktarım Protokolü (HTTP), sunucu ve web tarayıcısı arasında köprü metni belgelerinin (resimler, web siteleri, vb.) değiş tokuşunu yapmak için tasarlanmış bir İnternet protokolüdür. Daha sonra HTTP v0.9 olarak adlandırılan ilk protokol tasarımı, WWW hizmet belirtiminin bir parçası olarak Tim Berners-Lee tarafından oluşturuldu. HTTP v0.9 sürümü son derece basitti, yalnızca GET yöntemini tek bir parametreyle, yani istenen belgenin adını kullanarak kullanıyordu.

6 Aralık 1991 de ABD’deki ilk web sunucusu kuruldu.Parçacık fizikçisi ve yazılım geliştiricisi Paul Kunz, ABD’deki ilk web sunucusunu Stanford Linear Accelerator Center’da (SLAC) başlattı. Paul Kunz, World Wide Web projesinden doğrudan aynı yılın Eylül ayında CERN İsviçre Araştırma Merkezi’nde şahsen tanıştığı yaratıcısı Tim Berners-Lee’den ilham aldı.

Tarihler 9 Mart 1992 yi gösterirken Pei-Yuan Wei, Berkeley’deki California Üniversitesi’nde çalışırken Unix için ViolaWWW tarayıcısını geliştirdi. ViolaWWW, komut dosyası oluşturma, tablo oluşturma ve formları destekleyen ilk tarayıcıydı. Tarayıcı ayrıca web sitesinin görsel görünümünü tanımlamak için basit bir stil sayfası içeriyordu. Mart 1994'te Pei-Yuan Wei, son versiyonunu yayınladı.Yalnız kovboy yazılım geliştirici artık Mosaic Communications Corporation zamana ayak uyduramıyordu,aynı yıl Mosaic Netscape 0.9 tarayıcısını başlattı.

12 Nisan 1992 de Bare Bones Software, BBEdit ücretsiz HTML ve metin düzenleyicisinin ilk sürümünü yayınladı. Editör, Macintosh platformu için tasarlanmıştır.

18 Temmuz 1992 de CERN araştırma laboratuvarlarında çalışan bir İtalyan bilgisayar bilimcisi olan Silvano de Gennaro’dan Tim Berners-Lee, Les Horribles Cernettes (Korkunç CERN Kızları) adlı bir parodi pop grubunun fotoğrafını tarayıp info.cern’e yüklemesini istedi. Bu fotoğraf, World Wide Web’de yayınlanan ilk görüntülerden biri oldu.

Kasım 1992 de Steven Foster ve Fred Barrie, Nevada Üniversitesi’nde Veronica adlı bir arama motoru geliştirdi. Arama motoru, Gopher menü öğelerindeki bilgileri taramak ve indekslemek için kullanıldı. Veronica adı, “Çok Kolay Kemirgen Odaklı Ağ Genişinde Bilgisayar Arşivleri Dizini”(Very Easy Rodent-Oriented Net-wide Index to Computer Archives)nin kısaltmasıdır.

11 Kasım 1993 de Illinois Üniversitesi’nden öğrenciler Marc Andreessen ve Eric Bina, grafik arayüzlü ilk web tarayıcılarından birini programladılar. Mosaic (tam adı NCSA Mosaic), Windows dahil birden fazla platformda çalıştı ve piyasaya sürüldükten kısa bir süre sonra genel halk arasında dünya çapında popülerlik kazanması sayesinde ücretsiz olarak mevcuttu. Gelişimi resmen 7 Ocak 1997'de sona erdi.

30 Kasım 1993 de Hollandalı bir yazılım mühendisi Martijn Koster, World Wide Web hizmeti için özel olarak tasarlanmış ilk Aliweb arama motorunu (Web’de Archie-Like Indexing) duyurdu. Mayıs 1994'te Aliweb, Cenevre’deki CERN Araştırma Merkezi’ndeki ilk uluslararası WWW konferansında halka tanıtıldı. Aliweb’in web sayfalarını aramak ve dizine eklemek için bir web tarayıcısı yoktu. Siteler, tam açıklamalarını ve konumlarını içeren özel dosyalar kullanılarak kullanıcılardan gelen talep üzerine veritabanına eklendi.

Ocak 1994 de Jerry Yang ve David Filo, iki Ph.D. Stanford Üniversitesi’nden öğrenciler, “Jerry ve David’in World Wide Web Rehberi”(Jerry and David’s Guide to the World Wide Web) başlıklı bir web sitesi listesi oluşturdular. Mart 1994'te portalın adı Yahoo! ve yahoo.com alan adı 18 Ocak 1995'te kaydedildi. Yahoo, “Yine Başka Bir Hiyerarşik Officious Oracle”(Yet Another Hierarchical Officious Oracle)ın kısaltmasıdır. Mart 1995'te Yahoo! arama motoru portalın bir parçası olarak başlatıldı.

3 Temmuz 1994 de Martijn Koster, robots.txt standardını (Robotlar hariç tutma standardı veya Robotlar hariç tutma protokolü) W3C www-talk posta listesinin bir parçası olarak sundu. robots.txt dosyasında tanımlanan kurallar, indeksleme robotlarının bir web sitesine erişmesini engellemek veya kısıtlamak için kullanılır.

13 Temmuz 1994 de Yazılım mühendisleri Dan Connolly ve Mark Gaither, çevrimiçi bir HTML doğrulayıcısının ilk sürümünü oluşturdu. Araç, belgelerin geçerliliğini kontrol etmeye, yani belge kodunu geçerli standartlarla karşılaştırmaya ve olası hataları aramaya hizmet etti.

1 Ekim 1994 de Tim Berners-Lee, World Wide Web Consortium (W3C) adlı uluslararası bir organizasyon kurdu. Konsorsiyumun temel amacı, World Wide Web (WWW) için Web standartlarının geliştirilmesidir. Örneğin, W3C HTML, XHML, XML veya CSS biçimlendirme dilleri için standartlar geliştirmiştir. Kurumun bir diğer amacı da Web Erişilebilirlik Kurallarının (WCAG) eğitimi ve geliştirilmesidir.

13 Ekim 1994 de Mosaic Communications Corporation (14 Kasım 1994'te Netscape Communications Corporation olarak yeniden adlandırıldı), sonraki sürümlerde Netscape Navigator olarak adlandırılan bir dizi tarayıcının ilki olan Mosaic Netscape 0.9 adı altında piyasaya sürüldü. Piyasaya sürüldükten kısa bir süre sonra, Mosaic Netscape 0.9 ve Netscape Navigator 1.0 (15 Aralık 1994'te piyasaya sürüldü) geniş çapta popüler oldu ve birkaç ay içinde piyasada hakim bir konuma geldi.

27 Ekim 1994 yılında AT&T Telekomünikasyon Şirketi, İnternet tarihindeki ilk web banner’ını HotWired dergisinin web sitesine yerleştirdi. Dünyadaki ilk web banner’ı 476x56 piksel boyutundaydı ve yalnızca “Hiç Farenizi Tam Buraya Tıkladınız mı?” ifadesini içeriyordu. Banner’a tıklamak, sanal bir dünya galerileri ve müze turuna yol açtı.

Kasım 1994 de David Bohnett ve John Rezner, 1995 yılında GeoCities olarak yeniden adlandırılan Beverly Hills İnternet web barındırma şirketini kurdu. Hizmetin orijinal konsepti, “internet şehirlerinde” düzenlenen sanal bir web siteleri topluluğu oluşturmaktı. GeoCities, ilk yıllarında kullanıcılarına benzeri görülmemiş 2 MB boş disk alanı sundu. 1999 yılında GeoCities, Yahoo! ve on yıl sonra, 26 Ekim 2009'da Yahoo! GeoCities hizmetini kesin olarak sonlandırdı.